Bạn thấy gì trong một cái tên? Rõ ràng là rất nhiều điều đúng không ạ? Nghiên cứu mới cho thấy rằng tên chính (first name) của bạn hình thành cách mọi người nhìn nhận tuổi tác, tính cách và khả năng làm việc của bạn – và các phát hiện này cho thấy có thể một số thí nghiệm tâm lý học cổ điển trước đây đã sai.
Leonard Newman tại Đại học Syracuse ở New York và các đồng nghiệp của ông đã yêu cầu 500 sinh viên đại học đánh giá 400 tên nam và nữ phổ biến từ bảy thập kỷ qua. Các câu hỏi được đặt theo dạng: “Hãy tưởng tượng rằng bạn sắp gặp Samantha. Bạn nghĩ cô ấy có thể có khả năng/nhiệt tình/tuổi tác như thế nào khi bạn thấy tên của cô ấy?”
Tên ấm áp và có năng lực: Ann, Anna, Caroline, Daniel, David, Elizabeth, Emily, Emma, Evelyn, Felicia, Grace, James, Jennifer, John, Jonathan, Julie, Kathleen, Madeline, Mark, Mary, Matthew, Michael, Michelle, Natalie, Nicholas, Noah, Olivia, Paul, Rachel, Samantha, Sarah, Sophia, Stephen, Susan, Thomas, William.
Khi nói đến sự ấm áp và năng lực, có một hiệu ứng giới tính rõ ràng. Các tên được liên kết với năng lực thấp và sự ấm áp cao thường là nữ giới, như Hannah, Melody và Mia. Ngược lại, các tên được liên kết với năng lực cao và sự ấm áp thấp thường là nam giới, như Howard, Lawrence và Reginald. Newman nói: “Các kết quả phản ánh các định kiến giới tính”.
Từ bảy thập kỷ qua, một số tên đặc biệt được liên kết với tuổi tác – ví dụ, Betty và Bruce thường được nhìn nhận là già hơn so với Brittney và Brad. “Nếu bạn đặt cho con bạn một cái tên thời thượng vào thời điểm đó, sau này nó có thể bị lỗi thời,” Newman nói. “Cách duy nhất để vượt qua điều đó là chọn một cái tên mà dường như không bao giờ lỗi mốt, ví dụ như David hoặc Michael chẳng hạn.”
Thí nghiệm bị sai lệch
Newman nói rằng, các phát hiện có ý nghĩa đối với các thí nghiệm tâm lý học, trong đó các nhà nghiên cứu thường đặt tên các nhân vật hư cấu như một phần của các tình huống giả tưởng. Tuy nhiên các tên của những nhân vật này có thể làm sai lệch kết quả khách quan nếu không được chọn cẩn thận.
Ví dụ, một thí nghiệm nổi tiếng được thực hiện vào những năm 1960 yêu cầu mọi người chấm điểm cho những bài luận giống hệt nhau được gắn nhãn người thực hiện là “John” hoặc “Joan”. Bài luận của Joan thường được chấm điểm thấp hơn, điều này được coi là bằng chứng của sự phân biệt giới tính. Nhưng vì Joan là một tên thuộc thế hệ cũ, có thể mọi người thực sự có định kiến với cô ấy vì tuổi tác của cô ấy chứ không phải giới tính của cô ấy.
Tên ấm áp nhưng ít năng lực: Hailey, Hannah, Jesse, Kellie, Melody, Mia.
Để tìm hiểu chắc chắn hơn, các nhà nghiên cứu có thể lặp lại thí nghiệm này bằng cách sử dụng các tên nam và nữ tương đương nhau, chẳng hạn như Jessica và Jason, những người đã nhận được các đánh giá tương tự trong nghiên cứu mới nhất, Newman nói.
Nếu bài luận giống hệt nhau của Jessica vẫn được chấm điểm thấp hơn trung bình, đó mới là bằng chứng thuyết phục hơn về sự phân biệt giới tính, ông phân tích thêm.
Định kiến chủng tộc
Nghiên cứu mới nhất xây dựng trên bằng chứng trước đó về định kiến tên. Ví dụ, một nghiên cứu trước đó đã tìm thấy rằng giáo viên chấm điểm bài luận tốt hơn nếu tên của học sinh ấy đang phổ biến vào thời điểm đó.
Một cuộc khảo sát gần đây với những người tham dự một lễ hội khoa học ở Anh đã phát hiện ra rằng những người có tên liên hệ đến hoàng gia như Elizabeth, Caroline, James và Richard được nhìn nhận là thành công hơn. Nó cũng tìm thấy rằng những tên được coi là hấp dẫn nhất thường là những tên nữ có âm thanh nhẹ nhàng như Sophie, hoặc những tên nam ngắn gọn, sắc sảo như Jack.
Tên có năng lực nhưng ít ấm áp: Arnold, Gerard, Herbert, Howard, Lawrence, Norman, Reginald, Stuart.
Một nghiên cứu nổi tiếng ở Mỹ đã tìm thấy rằng với cùng một đơn xin việc, người ứng tuyển sẽ thành công hơn nếu người đó được gắn nhãn với một tên “được xem như là của người da trắng” như Emily so với một tên “được xem như là của người da đen” như Lakisha.
Một nghiên cứu khác thì tìm thấy rằng những tên lạ như Ajax, Atholl, Magestic, và Tangerine được nhìn nhận ít thuận lợi hơn trong quyết định tuyển dụng (ít khả năng được nhận công việc hơn).
Việc giới tính, tuổi tác và chủng tộc dường như đều ảnh hưởng đến định kiến liên quan đến tên là một điều không mấy hấp dẫn, nhưng may mắn thay nó không phải là toàn bộ câu chuyện. Một cái tên không phổ biến hoặc lạ thì không nhất thiết có nghĩa là số phận của bạn đã được định rõ, Newman nói.
“Nhiều năm trước, bố mẹ tôi đã đến thăm tôi ở Chicago và tôi kể với họ về một chính trị gia địa phương đang tranh cử,” ông nói. “Tôi nói với họ, ‘anh ấy rất hấp dẫn, anh ấy sẽ tiến xa.’ Bố mẹ cười tôi và nói, ‘Bố mẹ không nghĩ anh ấy sẽ đi xa trong nền chính trị Mỹ với một cái tên như Barack Hussein Obama đâu’. Rõ ràng, ông bà đã sai, và hiển nhiên là có những thứ quan trọng hơn tên (mà tạo ra ảnh hưởng đến cuộc đời chúng ta).” [Chú thích: Barack Hussein Obama chính là tổng thống thứ 44 của Hoa Kỳ.]
Tên có ít sự ấm áp và năng lực: Alvin, Brent, Bryce, Cheyenne, Colby, Crystal, Dana, Darrell, Devon, Dominic, Dominique, Duane, Erin, Larry, Leslie, Lonnie, Malachi, Marcia, Marco, Mercedes, Omar, Regina, Rex, Roy, Tracy, Trenton, Vicki, Whitney.
(Bài gốc: How your name shapes what other people think of your personality của tác giả Alice Klein, đăng trên website New Scientist)
Ghi chú: tài liệu dịch, có thể có bản quyền.