Dưới đây là một số phát hiện thú vị liên quan đến việc đặt tên.
Điểm chính:
- Các bé gái có tên trung tính về giới (gender neutral names) có thể tiến xa hơn trong các lĩnh vực truyền thống do nam giới thống trị.
- Những cái tên dễ phát âm hơn (easily pronounceable names) thường liên quan đến ấn tượng ban đầu tích cực hơn.
- Mọi người có xu hướng chọn công việc và nơi ở có sự tương đồng với tên của họ.
- Sự phổ biến của một số âm thanh trong tên có thể bị ảnh hưởng bởi những cái tên đang được ưa chuộng và bởi các sự kiện hiện tại.
Những cái tên không rõ ràng về mặt giới tính như Carter, Avery, và Quinn dường như ngày càng phổ biến, đặc biệt là cho bé gái, nhưng liệu các nhà khoa học có lý giải được xu hướng này hay không?
Nghiên cứu cho thấy rằng các bé gái có tên trung tính về giới có khả năng hoàn thành các khóa học về toán và khoa học ở mức độ cao hơn. Các nhà nghiên cứu trong nghiên cứu này đã kiểm soát các vấn đề liên quan đến cha mẹ và gia đình bằng cách so sánh giữa các chị em trong cùng một gia đình và phát hiện ra rằng điều này vẫn đúng ngay cả khi so sánh giữa các cặp sinh đôi. Ví dụ, một người chị song sinh tên Alex có khả năng gấp đôi trong việc học toán hoặc khoa học ở cấp độ cao hơn so với người chị song sinh tên Isabella.
Các nhà nghiên cứu phỏng đoán rằng hiệu ứng này có thể là do kỳ vọng. Giáo viên và phụ huynh có khả năng kỳ vọng rằng Alex sẽ giỏi toán hơn Isabella do những định kiến tiêu cực (và không đúng sự thật) về khả năng làm toán của con gái. Tên cũng có thể ảnh hưởng đến quan niệm tự thân (self-concept) của một cá nhân—khiến Alex tin rằng cô ấy giỏi toán hơn em gái Isabella của mình. Điều quan trọng cần lưu ý là các bé gái có tên nữ tính hơn không thực sự cho thấy kết quả kém hơn trong khoa học và toán học—chỉ là họ ít có khả năng theo đuổi các khóa học toán và khoa học ở cấp độ cao hơn.
Nghiên cứu cũng cho thấy rằng các bé gái có tên mang tính chất nam tính (masculine names) hơn có nhiều khả năng thành công trong nghành luật truyền thống vốn do nam giới thống trị. Một nghiên cứu đã kiểm tra hiệu ứng này (được gọi là “Hiệu ứng Portia”) phát hiện ra rằng phụ nữ có tên mang tính chất nam tính hơn có nhiều khả năng đạt được các vị trí lãnh đạo, ví dụ như làm quan tòa. Các nhà nghiên cứu phỏng đoán rằng kết quả này có thể phản ánh sự thiên vị về giới (gender bias).
Mặt khác, nghiên cứu cho thấy rằng các bé trai có tên giới tính trung tính (như Taylor, Jamie và Shannon) thường có nhiều vấn đề về hành vi ở trường và đạt điểm thấp hơn trong các bài kiểm tra học thuật. Điều này đặc biệt xảy ra khi các bé trai lớn lên và bắt đầu vào cấp trung học cơ sở. Xu hướng này có thể phản ánh sự kỳ vọng khác nhau mà giáo viên dành cho các bé trai có tên giới tính trung lập và việc xã hội ít chấp nhận tên có giới tính trung lập cho bé trai so với tên có giới tính trung lập cho bé gái.
Còn những cái tên dễ phát âm thì sao?
Nghiên cứu cho thấy mọi người có xu hướng thích những người có tên dễ phát âm hơn và điều đó cũng tạo ra ấn tượng ban đầu (first impressions) tích cực hơn với những người có tên như vậy.
Những người có tên dễ phát âm cũng thường đạt được vị trí cao hơn trong công ty. Ví dụ, các luật sư có tên dễ phát âm chiếm giữ các vị trí cao cấp hơn trong cơ cấu tổ chức của công ty luật. Hiệu ứng này dường như xảy ra bất kể quốc tịch liên quan đến tên, độ dài của tên, hay mức độ phổ biến của tên đó.
Một nghiên cứu khác cũng phát hiện ra rằng trẻ em có tên được viết theo cách không thông thường hoặc có dấu câu (như Da’Quan) cũng thường đạt điểm thấp hơn trong các bài kiểm tra toán và khoa học so với các em khác. Điều này có thể liên quan đến kỳ vọng của giáo viên hoặc mối liên hệ giữa tên với một chủng tộc hoặc tầng lớp kinh tế xã hội cụ thể.
Nghiên cứu về tên gọi liên quan đến nghề nghiệp hay địa điểm như thế nào?
Nghiên cứu cũng cho thấy rằng các bậc phụ huynh có thể muốn xem xét liệu tên của con mình có giống với một nghề nghiệp hay địa điểm cụ thể nào đó hay không. Nghiên cứu phát hiện ra rằng mọi người thường chọn nghề nghiệp giống với tên của họ (ví dụ, người tên là Denise hoặc Dennis có khả năng cao hơn trở thành nha sĩ / dentist, và người tên là Lauren hoặc Larry có khả năng cao hơn trở thành luật sư / lawyer).
Mọi người cũng có xu hướng chuyển đến những nơi có tên giống với tên của họ. Ví dụ, phụ nữ tên là Georgia hoặc Virginia có khả năng cao hơn chuyển đến các bang này, và mặc dù có vẻ xa vời hơn, phụ nữ tên Florence có khả năng cao hơn chuyển đến Florida. Xu hướng này là do điều mà các nhà tâm lý học gọi là “tự tôn ngầm / implicit egoism”, tức là chúng ta vô thức bị thu hút bởi những điều nhắc nhở chúng ta về chính bản thân mình.
Làm thế nào mà một số tên trở nên phổ biến?
Trong việc chọn tên, nghiên cứu cho thấy các bậc phụ huynh cố gắng vừa làm cho tên của con mình trở nên độc đáo nhưng cũng “phù hợp” với cộng đồng. Họ cố gắng chọn những cái tên sẽ giúp con cái họ nổi bật nhưng cũng có vẻ quen thuộc. Do đó, họ thường chọn một phiên bản hơi khác của một cái tên phổ biến nào đấy từ những năm trước. Cụ thể, nghiên cứu cho thấy các bậc phụ huynh có xu hướng chọn những cái tên có âm thanh hoặc âm vị tương tự như những cái tên rất phổ biến trong quá khứ để trở nên độc đáo mà không “quá độc đáo”. Ví dụ, Jennifer rất phổ biến vào những năm 1980, và sau khi Jennifer giảm sút về mức độ phổ biến, cái tên Jessica lại trở nên phổ biến. Một khuynh hướng tương tự đã xảy ra với Emily, sau đó được thay thế bằng Emma.
Đây là một ví dụ từ những năm gần đây hơn. Tên bé gái được xếp hạng số một ở Hoa Kỳ vào năm 2021 là Olivia. Những cái tên khác trong top 10 của năm 2021 bao gồm Sophia, Mia và Amelia, tất cả đều có âm kết thúc giống nhau (-ia). Tuy nhiên, vào một thời điểm nào đó, một âm vị cụ thể trở nên được sử dụng quá nhiều, khiến cho sự phổ biến của nó bắt đầu giảm đi. Điều này gợi ý rằng, cuối cùng, chúng ta có thể mong đợi những tên kết thúc bằng -ia sẽ giảm đi về mức độ phổ biến.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các sự kiện bên ngoài có thể làm tăng sự phổ biến của một số âm thanh trong tên gọi. Chẳng hạn, một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng tên của trẻ sơ sinh có xu hướng giống với tên của các cơn bão gần đây. Điều này đặc biệt đúng với những cơn bão nhận được nhiều sự chú ý từ truyền thông. Ví dụ, sau cơn bão Katrina, việc sử dụng những tên bắt đầu bằng chữ K đã tăng lên 9 phần trăm!
(Bài gốc: The Research on Baby Names, của tác giả Cara Goodwin, Ph.D.)
Ghi chú: tài liệu dịch, có thể có bản quyền.